RESENSI BUKUdenpasar don
 
Judul buku: Pupulan Puisi Bali Modern Denpasar lan Don Pasar
Pamipil: I Nyoman Darma Putra, I Gede Gita Purnama, dan AA Ngurah Oka Wiranata
Penerbit: Pustaka Ekspresi (Tabanan) atas bantuan Pemkot Denpasar
Tahun 2013.
Tebal: 139

Olih Komang Adnyana

Sadurungé, Dénpasar wantah dados kalangenan ring manah kémanten, utawi genah sané kasaratang nanging taler gelis kaengsapang sangkaning paileh kotané mangkin, ebek jejel miwah kosek, ngiring wacén buku puniki Dénpasar lan Don Pasar. Pupulan puisi Bali indik Dénpasar sané nyimpen makudang-kudang angen lan pamargin sejarah Dénpasaré sané nguni ngantos mangkin.

Wénten satus puisi sané mapupul ring pupulan puisi inucap. Dagingnya akéh, nyobyahang indik rasa sungsut, bendu, miwah seneng saking pangawi indik Dénpasar. Nénten ja indik puputan, kaasrian Sanur kémanten, nanging madaging kahanan tiosan minakadi patung catur muka, terminal ubung, taman lumintang, museum Bali, geginan buruh ring pasar, taler wénten ngeninin indik nasi jinggo.

Napi sané kaunggahang ring pupulan puisi puniki sakadi ngangganin Dénpasar pinaka ibu kota provinsi miwah tatujon sametonné ngrereh pangupajiwa. Dénpasar sané sampun dados wilayah heterogen, genah mapupul makudang-kudang jadma, budaya, lan tetujon. Punika taler dados saksi embasnyané sejarah-sejarah anyar ring widang-widang sakadi budaya, ékonomi, pariwisata lan pendidikan.

Sangkaning panglimbak kadi asapunika prasida kauningin napi sané ngranayang para pangawi nyurat indik Dénpasar majalaran panampen lan rasa basa sané mabinayan. Samian madué kalangenan utawi pangrasannyané soang-soang. Yan imbayang ring anaké masemu, wénten nyunyur manis, wénten taler ngambrés ngadésem.

Yéning ring Déndang Dénpasar Nyiur Sanur, pupulan puisi basa Indonésia sané katerbitang warsané lintang, makéh madaging puja-puji majeng Dénpasar, matiosan sareng ring Dénpasar lan Don Pasar. I riki pangawinnyané sakadi nulus pisan, bilih-bilih akéhan marupa “protés” ring kahanan Dénpasaré mangkin.

Protés sakadi punika rihinan sampun kakeniang ring puisi légendaris Madé Sanggra, Dénpasar Sané Mangkin (1971) sané taler kaunggahang ring pupulan puisi puniki. Ring puisi inucap, Sanggra nyihnayang pariwisata dahat ngawinang Dénpasaré sakadi masalin rupa, tan ja pawangunanné kémanten, taler manusa-manusannyané.

Embasnyané puisi-puisi sakadi sané karipta olih Madé Sanggra nyihnayang pamargin sejarah panjang indik Dénpasar. Solah ngendah pelah invéstor, panglimbak turisme, pikobet ngeninin krama tamiu, kakeniang minakadi ring puisi-puisi Madé Suarsa, Madé Sanggra, I Madé Sugianto, DG Kumarsana, Tudékamatra, miwah Déwa Ayu Carma Citrawati.

Dénpasar i nguni kari madué carik jimbar, pasih asri, nanging né mangkin sampun karebut antuk wewangunan beton miwah gedung matimpi-timpi. Pasihnyané taler kakapling olih sang nuénang hotél, sametoné sakadi dados penonton , napimalih bendégané kampih kalilih.

Tiosan ring kawéntenan pariwisata, pikobet lianan sané medal wantah indik keamanan, kemacetan, miwah “prostitusi”. Keamanan puniki mapaiketan sareng ancaman teroris lan kriminalitas sakadi kaunggahang olih Madé Sugianto ring “Sanur Kesiar Kesiur”. Sanja suryané surup di sanur, kakupuné matanja anggur, daah duuh Sanur kesiar kesiur, tiang jejeh Sanur makebiur, apabuin majedur (99).

Kemacetan katarka sangkaning tata ruang kota sané tan trepti lan makéhnyané sepéda motor miwah mobil. Amunika margine linggah lempeng, metu cupek tur capeng, montor bontok dawa neng apeneleng, sami brangseng, uat baong kenceng…(Car Free Day lan Car Everyday (5), I Made Suarsa).

Saking genahé kosek, manahé kaliput ngulurin sasenengan, metu jejeh tan presida nyujuh suung sujati. Piragi tiang taler, munyi gerang-gerung sliwar-sliwer, tan mari, pegat nyambung, mamanah tiang: meweh deriki ngerereh suung …(“Gending Angin Denpasar” (51), IDK Raka Kusuma).

Napiké mangkin Dénpasar wantah madaging indik sané kaon kémanten? Pasaurnyané pastika nénten. Sakadi kawéntenan kota lianan, kénten taler Dénpasar pastika madaging kabecikannyané. Puniki ngawinang antologi puisi Denpasar lan Don Pasar patut kamanahin lan becik anggén sasuluh.

Napiké sané patut laksanayang mangkin? Napi dadosnyané Dénpasar risampun liwat dinané mangkin, miwah benjang? Unteng pikenoh asapunika sujatiné sané kaunggahang ring pupulan puisi puniki. Napimalih sané prasida kaaptiang saking reriptan marupa puisi yaning tan metuang pitakén kedeh ring manah, sakadi nutdut nyegutin? Rauh i rika, embas pupulan puniki sampun ngalédangin pisan.

Dangan Makarya Puisi Bali?

Ngwacén pupulan puisi puniki ten ja madaging indik Dénpasar sané masalin rupa kémanten, taler i raga prasida ngwacén indik panglimbak puisi Bali Modéren. Napimalih makéhan pangawi kari anom lan mawit saking daérah sawewengkon Bali. Makéh taler saking pangawi punika wantah pangawi-pangawi anyar ring sastra Bali Modéren.

Kewanten, minab pamipil sakadi méweh ngamolihang reriptan saking para pangawi, nika kacihnayang saking wéntennyané pangawi sané kakawiannyané kaunggahang lebihan ring tigang puisi. Saking kualitas taler tan samian pateh, sakadi kapaksaang mangda mapupul ngantos satus puisi.

Puisi-puisi ring antologi puniki metu saking manah nulus utawi polos mengaturang daging pikayunan, minab punika sané ngawinang wénten taler puisi sané yakti-yakti papolosan pisan. Yan imbayang ring sabehé ngribis, tuah ngawé buk ring duur tanahé ngeliep kémanten, nénten nyusup ring tengahing tanah. Taler wénten ambek sakadi dangan makarya puisi Bali, sané sampun marasa cumpu malarapan antuk adung suara lan lengkara-lengkara cutet.

Wénten taler pangawi sané nganggén basa macampur, i riki kacingakin ring puisi-puisi IDG Kumarsana lan Agus Sutrarama. Napiké méweh ngrereh kruna ring basa Bali? Yaning punika pikobetnyané, indayang wacén puisi-puisi naratif IDK Raka Kusuma. I rika mabukti basa Bali madué makudang-kudang kruna anggén ngunggahang pangrasa. Pahit, pakeh, manis, sebet, jerih, tan kirangan! Puisin dané “Kota Palekadan” taler sakadi mikelingin asapunapi ja kawéntenan Denpasaré, becik kaon wantah duenang sareng.

sumber: Pos Bali, Minggu, 26 Januari 2014

http://posbali.com/denpasar-sane-mangkin-dumun-lan-benjang-2/